Rolą prawnika jest ustalenie nie tylko celu jaki Klient chce osiągnąć, lecz także przyczyn dla których chce go osiągnąć. Czy zatem prawo jest nauką społeczną która wymaga podejścia holistycznego?
Holizm (z greckiego holos, czyli całość) to filozoficzna koncepcja rozwoju rzeczywistości, zakładająca, że świat złożony jest z hierarchicznych całości niższego rzędu, natomiast wszelkie zjawiska tworzą układy całościowe, podlegające swoistym prawidłowościom, których nie można wywnioskować na podstawie wiedzy o prawidłowościach rządzących ich składnikami, a ponadto całości nie da się sprowadzić do sumy jej składników. Pojęcie holizmu w prawie zostało stworzone przez J. Ch. Smutsa. W przypadku prawa decydujące znaczenie będzie miała zatem sposób w jaki połączymy wiedze prawniczą z użyciem wiedzy poza prawniczej ( a więc np. tzw. doświadczenia życiowego i wiedzy biznesowej). Wspomnieć można iż współcześnie koncepcja holizmu jest obecna w wielu dziedzinach naukowych i odnosi się do filozoficznej teorii rozwoju oraz metodologii nauk społecznych. W tym ujęciu, należy dostrzec, iż w wyjaśnianiu zjawisk społecznych powinno się skupiać uwagę na badaniu całości, a nie tylko na poszczególnych elementach, ponieważ tylko i wyłączenie w odniesieniu do całości, oderwane od niej części, mogą zostać właściwie zrozumiane. Holistyczne podejście do prawa nie tylko istnieje, ale jest jego przyszłością. Prawo samo nie ewoluowałby gdyby człowiek nie dostrzegł potrzeby zmian i konieczności regulacji dodatkowych obszarów. Holistyczne podejście wymaga od nas nie tylko dostrzeżenia norm prawnych, ale i innych często odległych obszarów, a także zakresu ich oddziaływania.
Transformacja gospodarki i transformacja prawa
Skoro w gospodarce dostrzeżono, iż większy sukces przynosi współpraca, aniżeli wzajemna walka – musi zmienić się i podejście do sposobu świadczenia usług prawnych. Obecnie trudnej sytuacji (gospodarczej, społecznej, politycznej) dostrzegamy chęci by żyć inaczej, w dobrostanie i zrównoważonym świecie, a w pracy efektywnie i wydajnie zarządzać swoim czasem. Ten rygor wydajności i efektywności jest głównym elementem budowania polityki przedsiębiorstw i biznesu – stąd należy przemyśleć czy środki prawne efektywne sto lat temu. Przykładem współpracy jest budowa klastrów, oraz wspólne przekonywanie do pewnych wartości, co w perspektywie czasu przynosi zdecydowanie większe zyski. Stosując holistyczne podejście prawnik winien zdiagnozować wszystkie aspekty, aby swoim działaniem przyczynić się do rozwoju, współpracy, uwzględniając przy tym celowość jak i stan biznesowy. W obecnej szybko zmieniającej się gospodarce prawnik winien umieć zidentyfikować problem i wspólnie z innymi specjalistami zaproponować rozwiązanie. Ta interdyscyplinarna postawa staje się kluczowa jak również rola wzajemnej współpracy.
Rolą prawnika często staje się bycie przewodnikiem zespołu ludzi z różnych branż. Pamiętać należy, iż od prawników, już od starożytności wymagano więcej spokoju, opanowania, rozwagi, a także wszechstronnej wiedzy od historycznej do społecznej politycznej i gospodarczej.Prawnik winien słuchać i doradzać, koordynować zespół różnych specjalistów, których wspólna praca przynosi zamierzony efekt.
Innym pytaniem współczesnego biznesu jest – czy spory i procesy nie pochłaniają zbyt wiele zasobów, osobowych i kapitałowych, nadto są czasochłonne na co nie można sobie pozwolić. Pierwotny model postępowania sądowego został zaprojektowany w celu rozwiązywania sporów, gdyż pozostałe mechanizmy rozwiązywania sporów zawiodły. Dziś ścieżka sadowa jest coraz mnie popularna – w jej miejsce wchodzi mediacja, polubowne rozwiazywanie sporu czy wręcz sztuka negocjacji.
Prawnik jako doradca biznesowy
Ruch Comprehensive Law Movement[1] wskazuje, że prawnik nie powinien wyłącznie wspierać nas w naszych przekonaniach, lecz wskazywać, iż jak w tym przykładzie jakie mogą być konsekwencje naszych działań, gdyż doradztwo prawne powinno się sprowadzić do doradztwa biznesowego, a nie ograniczając się wyłącznie do prawnych aspektów. Doświadczenie wskazuje, iż często problem leży w innym miejscu aniżeli widzi go klient. Prawnik powinien zważyć nie tylko na interesy prawno-ekonomiczne strony czy klienta (legal needs), lecz również jego szeroko rozumiane potrzeby jako człowieka (human needs), sytuujące się w obszarach: komunikacyjnym, psychologicznym, społecznym czy etycznym, oraz na tak zwane prawa dodatkowe (rights plus)[2].
Powyższe zakłada wykorzystanie przez prawników nie tylko umiejętności twardych, lecz także miękkich – które nabywa się wraz z doświadczeniem biznesowym.
Istotą tegoż nurtu jest umiejętność wysłuchania klienta, zrozumienia jego potrzeby- i na tym polegać będzie nowoczesne wykonywanie prawa. Prawnik zapoznając się ze sprawą powinien zbadać nie tylko aspekty prawne, ale też poza prawne – dokonując swoistego rodzaju prawnej SWOT.
Praktykując prawo widzimy, iż Temida, którą stała się „niewidzialna ręka rynku” nie ma opaski na oczach, lecz doskonale widzi i nie zapomina.
aut. Zespół JBW
[1] A. Zienkiewicz „Holizm prawniczy z perspektywy Comprehensive Law Movemen”, Warszawa 2018
[2] B. Polanowska-Sygulska, „Pluralizm wartości i holizm prawniczy”, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Rok LXXXI – Zeszyt 3 , 2019
