Od dnia 1 stycznia 2022 r. obowiązuje Ustawa z dnia 29 października 2021 r.[1] o ułatwieniach w prowadzeniu handlu w piątki i soboty przez rolników i ich domowników, która wprowadza obowiązek każdej gminy do wyznaczenia miejsca do prowadzenia handlu w piątki i soboty. Zasadniczym celem ustawy jest zatem rozpowszechnienie i ułatwienie sprzedaży bezpośredniej. Jako uzasadnienie przyjętych rozwiązań wskazano także w uzasadnieniu ustawy potrzebę upowszechnienia produktów lokalnych, skracania i dywersyfikacji kanałów dystrybucji. Podkreślono także, że stworzenie na weekend miejsc sprzedaży dla rolników produktów rolnych i spożywczych przyczynić się ma również do pogłębiania powiązań producentów z konsumentami (oferowanie produktów znanego pochodzenia, w odpowiednich ilościach, często po niższych cenach).
Ustawodawca wskazał, że przy wyznaczaniu miejsca Rada Gminy wziąć pod uwagę czynniki determinujące częstotliwość korzystania z tych miejsc przez rolników i kupujących w szczególności takie, jak: dogodna komunikacja, odległość lokalizacji od centrum danej gminy lub miejsc atrakcyjnych turystycznie. Przedmiotem handlu na wyznaczonych miejscach, mogą być tylko produkty rolne lub spożywcze oraz wyroby rękodzieła wytworzone w gospodarstwie rolnym, tj. przede wszystkim produkty wymienione w załączniku I do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, runo leśne i dziczyzna, oraz produkty przetworzone.
W zakresie pojęcia rolnika, ustawa odsyła do Ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników[2]. I tak, pod pojęciem rolnika należy rozumieć pełnoletnią osobę fizyczną, zamieszkującą i prowadzącą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia. Jednocześnie ustawa zawiera pojęcie „domownika” rozumianego jako osoba bliska rolnikowi, która ukończyła 15 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie oraz stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. Ustawa zatem nieco odmiennie definiuje domownika, albowiem mowa jest o kryterium wieku 15 lat, w przeciwieństwie do wskazanych w art. 6 pkt 1 lit. a USpołRol 16 lat. Uprawnionymi do prowadzenia handlu są zarówno rolnicy, jak i domownicy.
Kluczowym aspektem jest zwolnienie z opłaty targowej rolników i ich domowników, jeśli handel prowadzony jest w soboty i niedziele w miejscach wyznaczonych do tego celu na podstawie niniejszej ustawy. Takie rozwiązanie zdaje się mieć pozytywny wpływ na dochody rolników oraz nie pozostaje bez znaczenia dla gminy, albowiem -jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy- zdarzają się przypadki, że koszty inkasowania opłat targowych przewyższają niekiedy kwoty uzyskiwane z pobranych opłat.
Wyznaczenie targowiska należy do zadań własnych gminy i podejmowane jest w drodze uchwały. Jednocześnie Rada Gminy obowiązana jest do uchwalenia regulaminu określającego zasady prowadzenia takiego handlu. Warto wskazać, że zgodnie z art. 101a w zw. z art. 101 Ustawy o samorządzie gminnym niewykonanie ustawowego obowiązku przez gminę uprawnia nie tylko rolnika ale i każdego, czyj interes prawny lub uprawnienie zostało naruszone, do złożenia skargi do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego. Tym samym, sąd administracyjny może nakazać organowi nadzoru wykonanie niezbędnych czynności na rzecz skarżącego, na koszt i ryzyko gminy.
Nałożenie na gminy obowiązku wyodrębnienia targowiska wyłącznie na cele handlu bezpośredniego jest należy uznać za korzystne tak z punktu widzenia producenta rolnego, jak i konsumenta. Sobota jest bowiem często jedynym dniem tygodnia, w których rolnik, z uwagi na charakter swojej pracy, może prowadzić sprzedaż bezpośrednią swoich wyrobów.
Warto tez wspomnieć że na mocy Ustawy z dnia 15 grudnia 2021 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia prowadzenia przez rolników rolniczego handlu detalicznego nastąpiło od 04.02.2022 r. podniesienie kwoty wolnej od podatku dochodowego w ramach tzw. rolniczego handlu detalicznego z 40 000 zł. do 100 000 zł[3] – tym samym te dwie regulacje powinny wesprzeć pozarolniczą działalność i sprzedaż artykułów wytworzonych w gospodarstwie.
Jan Lee – Aplikant adwokacki
Nadzór merytoryczny: Justyna Bójko – Radca prawny, Partner Zarządzający
[1] Ustawa z dnia 29 października 2021 r. o ułatwieniach w prowadzeniu handlu w piątki i soboty przez rolników i ich domowników (Dz.U.2021.2290)
[2] Art. 6 pkt 1 Ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U.2022.0.933)
[3] Patrz: Art. 2 Ustawy z dnia 15 grudnia 2021 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia prowadzenia przez rolników rolniczego handlu detalicznego (Dz.U.2022.138).
